بە پێی ڕاپۆرتی جام کوردی، هەندێک لە دایک و باوکان هەست بە تاوان دەکەن و بۆ کەمکردنەوەی باری ئەو تاوان و گوناحەی هەستی پێدەکەن، هەموو تەمەن و خۆشییەکانی ژیانیان بۆ منداڵەکەیان دادەنێن، ئەوان لە جێی ئەوەی بیر لە بەهێزکردنی توانا و کارامەییەکانی منداڵەکەیان بکەنەوە، زیاتر بەزەییان پێیدا دێتەوە کە ئەوەش هیچ کەڵکێکی بۆ خۆیان و منداڵەکەیان نابێت.
دەبێت بزانین کە ڕێگاچارەی ئەم تێڕوانینە بە باشتربوونی بارودۆخی منداڵەکەیان، ئاساییکردنەوەی پەیوەندییە کۆمەڵایەتییەکان لە گەڵ ئەو و هەورەها بەرزکردنەوەی ئاستی تواناکانی دەبێت. بۆ ئەمەش دایک و باوکان دەبێت خۆیان خاوەن ورەیەکی بەرز بن و لەمەش زیاتر دەبێت تایبەتمەندییەکانی منداڵی ئۆتیزم بناسن و خۆیان لە گەڵ ئەودا بگونجێنن کە وەگەڕخستنی توانا دەروونییەکانی منداڵ بە بەردی بناغەی دەربازبوون لەم دۆخە هەژمار دەکرێت.
ئەگەر دەتانەوێت هەڵسووکەوتێکی باش و پەسەندکراوتان لە گەڵ منداڵەکەتان هەبێت، زیاتر لەوەی کە خۆتان بە کەموکوڕییەکان و هەروەها کێشە و گرفتەکانەوە سەرقاڵ بکەن، لە سەر خاڵە ئەرێنییەکانی ئەو تەرکیز بکەن، بەم شێوەیە توانا دەروونییەکانی خۆتان و منداڵە ئۆتیزمەکەتان بەهێز دەبێت. کاتێک منداڵەکەتان جوڵەیەکی نوێ دەکات یان شتێکی نوێ تەنانەت بچووکیش فێر دەبێت، پێویستە زۆر بە بایەخەوە سەیر بکرێت و زیاتریش هان بدرێت، دەبێت بزانین کە ڕەوتی فێربوونی منداڵانی ئۆتیزم زۆر خاوە و هەر چەشنە بەرەوپێشچوونێک دەبێت بە لای ئێوەوە زۆر گرنگ و پڕبایەخ بێت.
منداڵانی ئۆتیزم چۆن فێری کارامەییەکانی ژیان دەبن؟
منداڵانی ئۆتیزم دەبێت ئەوە فێر ببن کە چۆن ئیش و کاری ڕۆژانەی خۆیان ڕاپەڕێنن و پارێزگاری لە خۆیان بکەن. چالاکی ڕۆژانە و پارێزگاری لە خۆ وەک: شانەکردنی قژ، شوشتنی ددان بە فڵچە، چوونە ئاودەست، خۆشوشتن، خواردن، خواردنەوە، لەبەرکردنی جلوبەرگ، یاریکردن، نووستن، وەرزش و نموونەکانی دیکە.
بەم شێوازانە دەکرێت کارامەیی منداڵانی ئۆتیزم بۆ ڕاپەڕاندنی کاروباری ڕۆژانەیان زیاد بکرێت:
بووکەڵەیەک بەو بدەن و پێی بڵێن کە جلوبەرگ لە بەری کات، بەم جۆرە فێری شانەکردنی قژ و شتی دیکە دەبێت.
کەوچکێک بەو بدەن تا لە دەستی بگرێت و فێری ئەوە ببێت کە چۆن خواردن بەو بوکەڵەیە بدات.
ئەو فێر بکەن کە چۆن بتوانێت قەیتانی پێڵاوەکانی بوکەڵەکەی ببەستێت.
منداڵانی ئۆتیزم بە گشتی نازانن کە چۆن دەتوانن لە یاریی منداڵانی دیکەدا بەشداری بکەن. بۆ ئەمەش فێرکردن و ڕاهێنانی تایبەت پێویستە، لە بەر ئەوەی کە توانای کۆمەڵایەتیبوونی ئەوان دەباتە سەرەوە و ئەوەش کاریگەریی لە سەر تەندرووستی جەستەیان دەبێت.
قوتابخانە باشترین شوێنە بۆ فێربوونی منداڵەکە، لە بەر ئەوەی کە منداڵ قوتابخانە و مامۆستاکەیی لە هەر شوێن و کەسی دیکە زیاتر خۆش دەوێت. هەندێک لە کاروباری ڕۆژانەی منداڵانی ئۆتیزم دەبێت لە قوتابخانەدا بەوان فێر بکرێت، لە قوتابخانەکان تەکنیکی زۆر شت بەوان فێر دەکرێت.
خواردن لە منداڵانی ئۆتیزمدا:
منداڵانی ئۆتیزم دەبێت ڕێجیمی خۆراکیی تایبەت بە خۆیان هەبێت. ئەگەر بڕیار بوو کە خواردنێکی نوێ بەو بدرێت کە پێشتر ئەوەی نەبینیوە یان نەیخواردووە، پێویست بە چەند ڕێوشوێنێک دەکات:
سەبارەت بە خواردنەکە پرس بەو بکرێت و ڕا و بۆچوونی وەربگیرێت.
دایک و باوکان بە بەرچاوی منداڵەکەیانەوە خواردنە نوێکە بخۆن، بۆ ئەوەی بە بینینی ئەوان ئیشتیای زیاتر ببێت.
باسی خواردنە نوێکەی بۆ بکەن.
هانی ئەو بدەن کە تامی خواردنەکە بکات.
ڕەنگە ئەو منداڵە تامەزرۆی تاقیکردنەوەی خواردنەکە نەبێت، بەڵام دایک و باوکان دەتوانن شتی نوێ بخەنە بەردەم منداڵەکەوە، ئەمەش دەتوانێت هەنگاوێکی باش و بەجێ بێت./.
