۲۲ سال پس از حمله ارتش آمریکا به عراق و سقوط رژیم بعثی صدام حسین، عراق همچنان در تقلای یافتن موقعیت ژئوپلتیک خود است. این کشور از یک سو عضو اتحادیه عرب و با سه کشور عربی یعنی سوریه، اردن و عربستان سعودی هممرز است و از سوی دیگر، با دو کشور غیر عرب یعنی ایران و ترکیه مرز مشترک و روابط تاریخی و فرهنگی دارد. در داخل نیز، راق موزائیکی از اقوام و مذاهب مختلف سُنی و شیعه عرب، کُرد، ترکمان و ایزدی است و عراق پیوسته در گردآوری این مؤلفه ها زیر یک هویت واحد عراقی با مشکلاتی مواجه بوده و در سیاست خارجی نیز، با توجه به برخی تضادهادر منافع کشورهای همسایه با یکدیگر، عراق نتوانسته است موقعیت ژئوپلتیک و سیاست خارجی خود را بر اساس منافع ملی مشخص نماید.
ناگفته نماند که این وضعیت سابقه تاریخی دارد و در دوره عثمانی و سپس پس از توافق سایکس پیکو بین دو قدرت استعماری قرانسه و بریتانیا برخی از مؤلفه های ملت عراق زیر ستم و سرکوب بوده اند واین نشان می دهد که اصل مشکل برخاسته از هویت و مشروعیت ملی است. در ۳۵ سال حکومت حزب بعث نیز دو مؤلفه کُرد و شیعی به شکل فاجعه آمیزی سرکوب و قتل عام شدند.
نشانه های فراوانی از تعارض منافع جریان های مختلف سیاسی با منافع ملی وجود دارد. یکی از مهمترین این موارد مربوط به نیمه دی ماه ۱۳۹۸ است که پارلمان عراق خروج نیروهای آمریکائی را تصویب کرد. فراکسیون نمایندگان کُرد و نیز نمایندگان برخی از جریان های سُنی در جلسه پارلمان شرکت نکردند چون منافع خود را در ادامه حضور نیروهای اشغالگر آمریکائی می دانستند. به همین دلیل، این تصمیم پارلمان نه فقط هرگز بطور جدی و کامل اجرا نشد بلکه دولت عراق مجبور شد با دولت آمریکا موافقتنامه امنیت راهبردی نیز امضا کند. اخیرا دوهفته پیش در روز شنبه ۲۷ اردیبهشت گذشته ، سی و چهارمین کنفرانس سران عرب در بغداد برگزار شد.
دولت آقای شیاع السودانی، نخست وزیر عراق، از مدت ها پیش می کوشید توازنی بین روابط خارجی عراق با کشورهای عرب و همسایگان غیر عرب و نیز کشورهای غربی ایجاد کند و لذا اهمیت بسیاری برای موفقیت این کنفرانس قائل بود. بویژه که تبلیغات زیادی شده بود که پس از سقوط حزب بعث، عراق را دودستی به ایران تحویل داده اند و دولت آقای السودانی می خواست ثابت کند که چنین نیست و عراق یک کشور عربی است که روابط متوازنی نیز با همسایگان خود دارد. اما از همان آغاز ارسال دعوتنامه های رسمی اختلاف نظرها بر سر دعوت از احمد الشرع، حاکم کنونی سوریه، پدید آمد.
برخی از جریان های سیاسی عمدتا شیعی معتقد بودند که احمد الشرع همان ابو محمد جولانی است که با اقدامات تروریستی صدها نفر از شهروندان عراقی را به قتل رسانده و غیابا محکوم به اعدام شده و نباید به قدم به خاک عراق بگذارد. در مقابل دو جریان مهم سیاسی سنی، بی توجه به این واقعیت، مشتاقانه خواستار دعوت از احمد الشرع بودند و این، قبل از هرچیز نشان شکاف عمیقی در احساس شهروندی واحد بین مؤلفه های ملت عراق بود. به هر حال، کنفرانس بغداد چندان هم موفق نبود.
از ۲۲ کشور عرب فقط سران دو کشور مصر و قطر به بغداد آمدند و بقیه کشورها نمایندگانی در سطوح پائین اعزام کردند. در اعلامیه پایانی نیز هرچند تجاوز اسرائیل به غزه محکوم شده و کنفرانس خواستار پایان دادن به نسل کشی و لزوم ارسال کمک های انساندوستانه به غزه شده بود، همه می دانستند که این صرفا یک موضع ظاهری است و قصد و اراده ای برای اجرای آن وجود ندارد. واقعیت این است که ملت های عرب سال هاست که از این کنفرانس ها قطع امید کرده اند و با بذله گوئی در باره آن لطیفه می سازند.
به نظر می رسد که دولت آقای السودانی نیز به آنچه از این کنفرانس انتظار داشت دست نیافت. در این حال، ذکر این واقعیت ضروری است که تا جائی که به ما مربوط می شود، ایران هیچ چشم داشتی به خاک یا ثروت های عراق ندارد و با توجه به حدود ۱۶۰۰ کیلومتر مرز مشترک و روابط عمیق تاریخی و فرهنگی ، به رغم جنگ تحمیلی هشت ساله، سیاست اصولی ایران حمایت از امنیت و تمامیت ارضی و وحدت ملت عراق است؛ چرا که هر نوع جدائی طلبی یا نا امنی در عراق روی امنیت راهبردی ایران تاثیر می گذارد.
ایران در سخت ترین شرایط در کنار ملت عراق بوده است. بارها پذیرای هزاران پناهجوی عراقی شده است. در دوره محاصره عراق تحت عنوان نفت در مقابل غذا که کودکان عراقی از گرسنگی جان می دادند، ایران سخاوتمندانه به ملت عراق غذا و دارو می رسانید. همچنین زمانی که دشمنان عراق داعش را روانه این کشور کردند و بغداد و اربیل در آستانه سقوط قرار گرفته بود، این شهید حاج قاسم سلیمانی بود که ، بعد از حکم تاریخی مرجعیت آیت الله سیستانی، به کمک عراق شتافت و داعش را شکست داد.
ضمنا برغم تبلیغاتی که روی جایگاه منطقه ای عراق و روابطش با جمهوری اسلامی ایران اعمال می شود، ایران هیچ مشکلی با عربیت عراق ندارد؛ بر عکس معتقد است اگر عراق جایگاه مناسب خود را در جهان عرب به دست آورد می تواند دروازه ای برای گسترش روابط ایران با دیگر کشورهای عرب باشد.سرانجام اینک عراق در تب وتاب انتخابات پارلمانی است که قرار است در آبان ماه آینده برگزار شود؛ انتخاباتی که برای آینده عراق مهم است و بررسی ابعاد آن بحث جداگانه ای را می طلبد./اطلاعات
