بە پێی ڕاپۆرتی جام کوردی، ئەم کەسانە بەهۆی سەرهەڵدانی لەناکاوی نەخۆشییەکەدا تووشی لاوازی و بێهێزی دەبن و کاتێکی زۆری دەوێت تا بتوانن بگەنە ئاستی وزە پێش ئەوەی نەخۆش ببن. کاتێک زۆرێک لەو کەسانە دەچنە لای پزیشک دەڵێن ئێمە خواردنی باش دەخۆین، وەرزش دەکەین، بەڵام نازانین بۆ وا خێرا نەخۆش دەکەوین!
بۆچی هەمیشە تووشی هەوکردنی ڤایرۆسی دەبین؟
محەممەد حەسەن بامانیان، پسپۆڕی حەساسیەت و بەرگری کلینیکی و مامۆستا لە زانکۆی زانستە پزیشکییەکانی ئێران، ڕوونی دەکاتەوە: زۆربوونی تووشبوون بە ڤایرۆسی وەک هەڵامەت و… لە گرووپە تەمەنییە جیاوازەکاندا جیاوازە؛ تا مرۆڤ گەنجتر بێت، هێشتا پێکهاتەی بەرگری لەشی بەتەواوی دروست نەبووە و لە ئاستی سیستەمی گەورەساڵدا نییە، هەر لەبەر ئەم هۆکارەش منداڵان زیاتر تووشی نەخۆشییەکانی هەناسەدان دەبن وەک هەڵامەت. لە تەمەنی سەروو ٧٠ ساڵیدا، بەهۆی پیرییەوە، بەرگری لەشی مرۆڤ بە ئەندازەی بەرگری لەشی گەنج کارا نەبێت. بۆیە ئەم ٢ گروپە تەمەنییە ڕەنگە زیاتر لە کەسانی تەمەن ناوەڕاست نەخۆش بکەوێت بەهۆی کەمتر کارامەی سیستەمی بەرگری لەش”.
ساڵانە چەند جار نەخۆش کەوتن ئاساییە؟
پزیشکەکان پێیان وایە بۆ ئەوەی بتوانین بڵێین ئایا زیاتر لە ئاسایی تووشی هەوکردنی ڤایرۆسی و هەناسەدان دەبین، دەبێت نۆرمێکمان هەبێت. بامانیان لەم بارەیەوە ڕوونی دەکاتەوە: “منداڵانی تەمەنی قوتابخانە دەتوانن لانیکەم لە ساڵێکدا ٦ جار و هەندێک جار لە ساڵێکدا ١٠ بۆ ١٢ جار تووشی هەڵامەت و هەوکردنی ڤایرۆسی دیکە ببن”. سەبارەت بە گەورەکان، ژمارەیەکی ورد و جێگیر نییە، بەڵام دەتوانرێت ٤ بۆ ٥ تووشبوون لە ساڵێکدا بە سووک هەژمار بکرێت.
دەرئەنجامی تاڵی خواردنی هەندێک لە دەرمانەکان
بەکارهێنانی هەندێک دەرمان دەبێتە هۆی لاوازکردنی سیستەمی بەرگری لەش، وەک دەرمانی دژە هەوکردن بەتایبەتی ستیرۆید و ئەو دەرمانانەی کە لە چارەسەرکردنی هەندێک نەخۆشی کوشندە وەک شێرپەنجە بەکاردەهێنرێن. ئەمانە سیستەمی بەرگری لەش لاواز دەکەن و دەبنە هۆی ئەوەی مرۆڤ تووشی هەموو جۆرە هەوکردنێک بێت.
ئەنتی بیوتیکەکان، دوژمنی گەورەی سیستەمی بەرگری لەش
بامانیان یەکێک لە هۆکارە باوەکانی زیادبوونی هەوکردنی کۆئەندامی هەناسە و نەخۆشیەکانی دیکە لە ئێران بە خواردن یان خۆدەرزی دژە زیندەیی وەک ئامۆکسیسیلین، ئامۆکسیکلاڤ، سێفیکسیم، سێفتریاکسۆن و هتد دەزانێت و دەڵێت کە سیستەمی بەرگریمان دەبێت فێری ئەوە بێت بەرەنگاری و مامەڵەکردن لەگەڵ ماددە نەخۆشخوازەکان بە خۆی کاتێک دەرمانی دژە زیندەیی بۆ چارەسەرکردنی هەر نەخۆشییەک دەخۆیت، لە ڕاستیدا ڕێگری دەکەیت لە کارکردنی سیستەمی بەرگری و ڕێگەی پێنادەیت بە تەنیا مامەڵە لەگەڵ ماددە نەخۆشخوازەکان بکات.
بوون لە شوێنە قەرەباڵغەکان
دکتۆر بامانیان لە درێژەی قسەکانیدا دەڵێت: “هۆکارێکی دیکەی زوو تووشبوونی هەوکردنی ڤایرۆسی و کۆئەندامی هەناسەدان، بەرکەوتنی کەسەکانە بە یەکترەوە، بەتایبەتی لە تەمەنی خوێندندا کە زۆر کەس بەرکەوتنیان لەگەڵ یەکتردا هەیە”. لەم دۆخەدا کاتێک کەسێک تووشی نەخۆشییەکی ڤایرۆسی دەبێت، دەیگوازێتەوە بۆ کەسانی دیکە. بەم شێوەیە ژمارەی هەڵامەت لە مرۆڤدا بە شێوەیەکی سروشتی زیاد دەکات”.
لاوازبوونی سیستەمی بەرگری لەش هۆکارێکی گرنگە بۆ تووشبوون بە نەخۆشییەکان
لاوازبوونی کۆئەندامی بەرگری لەش” یەکێکە لە هۆکارە سەرەکییەکانی تووشبوون بەو کەسانەی کە تووشی نەخۆشییەکانی کۆئەندامی هەناسە و ڤایرۆسی دەبن. بامانیان ئەم بابەتە دەوروژێنێت و لەبارەیەوە ڕوونی دەکاتەوە: “سیستەمی بەرگری لەش سیستەمێکی زۆر ورد و هەستیارە، تەنانەت بارودۆخی ژینگەش دەتوانێت کاریگەری نەرێنی لەسەر کارکردنی هەبێت”. بۆ نموونە کەش و هەوای سارد، بارودۆخی سترێس، هەواڵی ناخۆش، خەمۆکی، خەمۆکی، دووبارەبوونەوەی کەمخەوی، برسێتی و هۆکارەکانی تر کاریگەری نەرێنی لەسەر سیستەمی بەرگری لەش هەیە.
هۆکاری تووشبوون بە نەخۆشییە حەساسیەتییەکان
لە درێژەی قسەکانیدا ئەم پزیشکە بەرگرییە ئاماژە بە خاڵێکی زۆر گرنگ دەکات سەبارەت بە دەرئەنجامەکانی لاوازبوونی سیستەمی بەرگری لەش و دەڵێت: “یەکێک لە ڕەهەندەکانی ئەو نەخۆشیانەی کە لەم دەیان ساڵەی دواییدا چەند هێندە زیادی کردووە، نەخۆشییە حەساسیەتییەکانە”. کاتێک تووشی حەساسیەت بووین، مانای وایە سیستەمی بەرگری لەشمان لەکارکەوتووە و ئەم ئەنجامە ڕوویداوە. یەکێک لە هۆکارەکانی ئەم ڕەفتارە خراپە بۆماوەییە، بەڵام هۆکارێکی دیکە بەکارهێنانی ئارەزوومەندانەی دژە زیندەییە، کە بووەتە هۆی هەستیاری.
بۆچی سیستەمی بەرگری لەشمان لاواز دەبێت؟
یەکێک لە هۆکارەکانی تێکچوون و لاوازبوونی سیستەمی بەرگری لەش لە وڵاتانی تازەپێگەیشتودا تێکچوونی خۆراکی مرۆڤەکانە. بامانیان ئەمە دەگێڕێتەوە و درێژە بە قسەکانی دەدات و دەڵێت، ئەگەر خۆراکەکەت گونجاو نەبێت، کانزا و ڤیتامینە سەرەکییەکانی پێویست بۆ جەستەت دابین نەکرێت، ئاسن، زینک، ڤیتامین D، کالیسیۆم و هتد لە جەستەتدا کەم بێت، سیستەمی بەرگری لەشت لاواز دەبێت و بەم زووانە تۆ بەم زووانە نەخۆش دەکەوێت. جگە لە خۆراک، کەمی خەو و کوالیتی خراپی خەو، دڵتەنگی، ناچالاکی، دڵەڕاوکێ و فشاری دەروونیش ڕۆڵیان هەیە لە لاوازکردنی سیستەمی بەرگری لەش./.
